Stpiczyński Wojciech Wacław, krypt. W.S. (1896–1936), publicysta, polityk, poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej.
Ur. 23 IV w Warszawie, był synem Edmunda, urzędnika kolejowego, w okresie międzywojennym pracownika Min. Komunikacji, i Stanisławy ze Skowrońskich.
W l. 1907–13 uczęszczał S. do szkoły realnej przy Polskim Gimnazjum Tadeusza Sierzputowskiego (od r. 1908 Mariana Rychłowskiego) w Warszawie. Od r. 1910 działał w organizacji «Zarzewie» oraz drużynie skautowej im. Romualda Traugutta, kierowanej przez Stefana Pomarańskiego. W r. 1913 zdał maturę i podjął pracę jako technik Ubezpieczeń Wzajemnych Budowli od Ognia w Król. Pol. W l. 1915–18 studiował na Wydz. Architektury Politechn. Warsz., gdzie uzyskał tzw. półdyplom. Jesienią 1915 został członkiem POW; ukończył szkołę podoficerską, a następnie szkołę podchorążych POW (wrzesień 1916 – marzec 1917). Działał także w Organizacji Młodzieży Narodowej, emanacji ruchu «zetowego» w środowisku studenckim. W maju 1917 był jednym z przywódców strajku studenckiego w Warszawie, zorganizowanego po pobiciu przez policję niemiecką kilku studentów podczas wieców patriotycznych 3 V t.r.; należał do kierującej protestem Konferencji Ogólnoakademickiej oraz był faktycznym przywódcą strajku na Politechn. Warsz. Wobec aresztowania Józefa Piłsudskiego (w nocy z 21 na 22 VII) zorganizował akcję, mającą na celu zawieszenie przedstawień teatralnych w stolicy; w czasie rozlepiania ulotek na gmachu Teatru Wielkiego został 24 VII aresztowany. Był niesłusznie podejrzewany o udział w przygotowaniach do zamachu na gubernatora H. von Beselera i więziony kolejno w Cytadeli warszawskiej oraz obozach w Szczypiornie i Havelbergu, a w styczniu 1918 w Modlinie. W więzieniach zetknął się m.in. z Walerym Sławkiem, Piotrem Góreckim, Wacławem Jędrzejewiczem, Stanisławem Hemplem, Gustawem Orliczem-Dreszerem, Stanisławem Grzmot-Skotnickim, Henrykiem Krok-Paszkowskim i Januszem Głuchowskim. Dn. 30 I t.r. został zwolniony i oddany pod nadzór policji. Wrócił do działalności w Konferencji Ogólnoakademickiej i został prezesem Bratniej Pomocy na Politechn. Warsz.
Dn. 10 XI 1918 wstąpił S. do WP i służył w 36. pp Legii Akademickiej. Od początku stycznia 1919 jako podchorąży brał udział w wojnie polsko-ukraińskiej; był kolejno oficerem ordynansowym, adiutantem i dowódcą plutonu karabinów maszynowych w 36. pp. W styczniu t.r. walczył m.in. pod Kulikowem, Kulparkowem i Sokolnikami. Dn. 7 IV na odcinku Skniłów–Skniłówek został ciężko ranny i porażony gazem bojowym, w wyniku czego stracił wzrok w lewym oku i przez miesiąc leczył się w szpitalu. Po rekonwalescencji nie wrócił już do służby liniowej i 30 VI został adiutantem baonu zapasowego 36. pp. Dn. 1 XII awansował do stopnia podporucznika. Dn. 1 IV 1920 został S. kierownikiem referatu IV gospodarczego w Wydz. Plebiscytowym «B» Górnego Śląska Oddz. II Sztabu MSWojsk. Oprócz obowiązków w Wydz. Plebiscytowym (kierowanym przez por./kpt. Tadeusza Puszczyńskiego) wykładał na kursach dywersyjnych i wywiadowczych dla ochotników POW Górnego Śląska; był wówczas uważany za jednego z najlepszych instruktorów. W czasie wojny polsko-bolszewickiej 1920 r. wrócił 16 VIII do służby liniowej jako adiutant 2. baonu 36. pp i wraz z nim brał udział w działaniach przeciw IV Armii w kierunku Prus Wschodnich oraz we wrześniowej ofensywie w Małopolsce Wschodniej. Dn. 13 X (lub 20 X) wraz z awansem do stopnia porucznika został p.o. szefem, a później szefem Wydz. Plebiscytowego Oddz. II. Utworzył wówczas Związek Przyjaciół Górnego Śląska, ekspozyturę Oddz. II z siedzibą w Sosnowcu, z zadaniem m.in. dostarczania broni i wyposażenia dla polskich organizacji zbrojnych. Od wybuchu III powstania śląskiego w nocy z 2 na 3 V 1921 był oficerem łącznikowym MSWojsk. przy Naczelnej Komendzie Wojsk Powstańczych; 15 V t.r. został delegatem MSWojsk. na Górnym Śląsku. Pomagał w przywracaniu karności w rozbitych oddziałach oraz uczestniczył w zakulisowych działaniach, skierowanych przeciw dyktatorowi powstania Wojciechowi Korfantemu. Po bitwie pod Górą św. Anny (21–27 V) nalegał, wraz z wysłannikiem Sztabu Generalnego WP mjr. Romanem Abrahamem, na odwołanie naczelnego wodza powstania płk. Macieja Mielżyńskiego. W raporcie do Warszawy z końca maja opowiedział się przeciw demobilizacji oddziałów powstańczych oraz zaatakował postawę Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej i Plebiscytowej gen. H. Le Ronda.
Po opuszczeniu Śląska przez Michała Grażyńskiego «Borelowskiego» S. stał się na tym terenie czołową postacią obozu belwederskiego. Był współorganizatorem powołanego 26 VI 1921 Związku Byłych Powstańców (ZBP); uczestnicząc w jego spotkaniach z głosem doradczym, nieoficjalnie nim kierował. Dn. 14 VII t.r. został wyznaczony do objęcia ekspozytury Oddz. II Sztabu Generalnego w Sosnowcu; otrzymał wówczas prawo nadzorowania wszelkich spraw związanych zarówno z likwidacją powstania, jak i istnieniem dalszej konspiracji na obszarze plebiscytowym. Od 30 VII był delegatem MSWojsk. przy Naczelnej Radzie Ludowej w Bytomiu. Jednak już w listopadzie silna pozycja S-ego została podważona przez ujawnienie przestępstw tzw. Defensywy sosnowieckiej (placówki Oddz. II, kierowanej przez współpracownika S-ego, por. Józefa Kormana); pracownicy ekspozytury posługując się spreparowanymi oskarżeniami, aresztowali i oskarżyli o współpracę z wywiadem niemieckim byłego szefa Wydz. Wywiadowczo-Informacyjnego Polskiego Komisariatu Plebiscytowego, zaufanego człowieka Korfantego, kpt. Józefa Gawrycha oraz jego współpracowników. Śledztwo rządowej komisji śledczej nie wykazało odpowiedzialności S-ego, ale prawica uważała go za głównego winowajcę i w związku z szybkim uwolnieniem i rehabilitacją Gawrycha dyskredytowała działania piłsudczyków na Śląsku. Dn. 1 XII rozkazem szefa Sztabu Generalnego, gen. Władysława Sikorskiego został S. ze Śląska odwołany. Mimo to uczestniczył w przygotowaniach do I Walnego Zjazdu ZBP w Piekarach (18 XII), zakończonego jednak porażką piłsudczyków. W związku z likwidacją Wydz. Plebiscytowego został S. przeniesiony 6 I 1922 w stan nieczynny, a 31 VIII t.r. przeszedł na własną prośbę do rezerwy. Za pomoc śląskiemu ruchowi powstańczemu, został jednak t.r. odznaczony Krzyżem Virtuti Militari V kl.
W r. 1922 podjął S. współpracę z wytwórnią filmową «Kinostudia»; razem z Maksymilianem Goldbergiem był autorem dekoracji do filmów „Zazdrość” (1922) i „Otchłań pokuty” (1923) w reżyserii Wiktora Biegańskiego. Prawdopodobnie od września 1922 współpracował z założonym w r. 1921 warszawskim tygodnikiem „Głos”, związanym ze środowiskiem radykalnej inteligencji piłsudczykowskiej; od grudnia 1922 faktycznie kierował pismem. Na jego łamach zadebiutował oficjalnie 2 XII t.r. artykułem Numerus clausus (nr 44). Dn. 16 XII zaatakował prasę endecką w artykule Pierwszy prezydent Rzeczypospolitej (nr 46), a po zabójstwie prezydenta Gabriela Narutowicza (16 XII) opublikował artykuły przedstawiające obóz narodowy jako moralnego sprawcę zbrodni, m.in. Szał zbrodniarzy (nr 47) i Apoteoza zbrodni (1923 nr 50). Dn. 19 I 1923 został formalnie redaktorem i wydawcą „Głosu”. Dn. 25 III t.r. wszedł w skład Komitetu Wykonawczego Unii Narodowo-Państwowej, ugrupowania radykalnej i liberalnej inteligencji związanej z Piłsudskim (rozwiązanego w czerwcu t.r.). Był członkiem loży wolnomularskiej «Prawda». Zyskał rozgłos ostrymi kampaniami w „Głosie” przeciw koalicji Chjeno-Piasta, m.in. w opublikowanych t.r. artykułach: Targi krakowskie (nr 62), Grunt moralny kampanii Witos–Głąbiński–Korfanty (nr 65) oraz przeciw rządowi Wincentego Witosa (Duch Niewiadomskich u steru państwa i Zamach na armię, oba w nr. 66). Po ogłoszeniu antyrządowego artykułu Precz z endekami i ich wspólnikami (nr 68) Sąd Okręgowy w Warszawie 16 VI zawiesił pismo, a S. został pociągnięty do odpowiedzialności karnej. Dn. 23 VI wznowił S. wydawanie tygodnika pod zmienionym tytułem „Głos Opozycji”; jednak 7 IX pismo zostało ponownie zawieszone pod zarzutem «nieposzanowania władzy». Od 15 IX wydawał S. swój tygodnik jako „Głos Prawdy”; pismo było nadal nękane konfiskatami i procesami sądowymi. S. atakował w swych artykułach polityków i publicystów, zwłaszcza niechętnych Piłsudskiemu; czynił to w sposób niezwykle ostry i brutalny, nie cofając się przed obrzucaniem ich obelgami. Za swą działalność publicystyczną był wielokrotnie skazywany; w jednym z najgłośniejszych procesów (13 V 1924) wytoczono mu jedenaście spraw o «nieposzanowanie władzy» i skazano go na trzy miesiące więzienia. Dn. 13 XI t.r. stoczył S. pojedynek na szable z obrażonym w licznych jego artykułach gen. broni Stanisławem Szeptyckim. Postawiony za to przed sądem, został skazany na dwa tygodnie twierdzy (Szeptycki w II instancji na tydzień aresztu domowego). Mimo kolejnych rozpraw i wyroków, S. nigdy jednak na trafił do więzienia.
W dniu rozpoczęcia III Walnego Zjazdu Legionistów w Lublinie (9–10 VIII 1924) S. opublikował w „Głosie Prawdy” (nr 48) artykuł Po dziesięciu latach, w którym wzywał do aktywnego włączenia się byłych legionistów w dzieło odnowy państwa. Na zjeździe został wybrany do Zarządu Głównego Związku Legionistów Polskich (ZLP). W ramach ZLP organizował akcje propagandowe i wygłaszał prelekcje w terenie; był zwolennikiem przekształcenia związku w organizację polityczną, która stanowiłaby główne zaplecze piłsudczyków w walce o władzę. W 2. poł. t.r. atakował w „Głosie Prawdy” gen. Włodzimierza Zagórskiego, zarzucając mu uchybienia w pracy na stanowisku szefa lotnictwa wojskowego, powiązania z aferą «Francopol» (Polsko-Francuskich Zakładów Budowy Płatowców i Silników) oraz oskarżał go o denuncjowanie w czasie pierwszej wojny światowej oficerów legionowych, m.in. w artykułach Rozwiązanie zagadki historycznej (nr 64), Denucjacja jako system pracy gen. Zagórskiego (nr 67). Koncentrując się głównie na bieżących zagadnieniach politycznych, S. wypowiadał się t.r. w „Głosie Prawdy” w duchu poszanowania praw mniejszości narodowych i krytykował politykę nacjonalistyczną; przeciwstawiał się projektom wprowadzenia stanu wyjątkowego na kresach wschodnich oraz próbom militaryzacji administracji, m.in. w artykułach Rozumna troska o jutro (nr 31), Gdzie polska racja stanu (nr 32), Kampania o stan wyjątkowy na kresach (nr 65), Stan administracji Ziem Wschodnich Rzeczypospolitej i sposoby jej naprawy (nr 81). Zwalczał antysemityzm; popierał zasymilowaną inteligencję żydowską, krytykował natomiast Żydów ortodoksyjnych (Zagadnienie główne kwestii żydowskiej, 1925 nr 77). W r. 1925 akcentował społeczny radykalizm, zaostrzył krytykę ówczesnego systemu politycznego oraz piętnował upadek moralny partii i parlamentu, a w związku z pogarszającą się sytuacją gospodarczą atakował rząd Władysława Grabskiego, m.in. w artykułach Stracone złudzenia (nr 90) i Poprawa czy katastrofa (nr 98). Wiele uwagi poświęcił też polityce zagranicznej, głównie traktatom lokarneńskim (Od Wersalu do Locarno, nr 109, Locarno–Londyn, nr 116). „Głos Prawdy” pod redakcją S-ego stał się jednym z najważniejszych pism obozu belwederskiego. S. uruchomił sieć korespondentów i publicystów zagranicznych oraz sukcesywnie powiększał grono współpracowników; publikowali w „Głosie Prawdy” m.in. Wacław Lipiński, Bogusław Miedziński, Adam Uziębło, Tadeusz Hołówko, Tadeusz Katelbach, Stefania Sempołowska, Kazimierz Świtalski, Mieczysław Rettinger, Stefan Starzyński, Władysław Gumplowicz. W listopadzie 1925 został S. skazany na więzienie za obrazę gen. Sikorskiego, gen. Franciszka Latinika i oficerskiego Sądu Honorowego. Uczestnicząc 15 XI w demonstracyjnym zebraniu zwolenników Piłsudskiego w Sulejówku, był tam specjalnie fetowany. W pierwszych miesiącach r. 1926 brał udział w spotkaniach «ośrodka dyspozycyjnego» piłsudczyków, które odbywały się głównie w warszawskim mieszkaniu Kazimierza Świtalskiego. Nie należał do najbliższego otoczenia Piłsudskiego, ale obok Adama Skwarczyńskiego był uważany za twórcę pojęcia «sanacji moralnej». W dn. 15–16 III t.r. odpowiadał przed sądem za znieważenie gen. Włodzimierza Zagórskiego (podstawą oskarżenia był artykuł Denuncjacja jako...), ale został uniewinniony, co uznano za triumf polityczny piłsudczyków.
S. był przeciwnikiem przejęcia władzy przez przewrót wojskowy, opowiadał się za bliżej niesprecyzowaną rewoltą społeczną inspirowaną przez ZLP oraz za dyktaturą Piłsudskiego. Podczas zamachu majowego 1926 r. zorganizował biuro prasowe Marszałka. Po przewrocie „Głos Prawdy” ukazywał się kilka razy w tygodniu, a od 15 VII t.r. S. wydawał także dziennik pod tym samym tytułem, który stał się jedną z większych polskich gazet informacyjno-politycznych (były również jego mutacje lokalne: „Pomorski Głos Prawdy”, „Głos Prawdy Łódzki”, „Głos Prawdy Ziemi Grodzieńskiej”), a także tygodnik „Głos Prawdy”, który w grudniu 1927 stał się dodatkiem dziennika; wydawał również tygodniowe dodatki tematyczne. S. opowiadał się w tym czasie za masowymi czystkami w administracji państwowej i wojsku oraz za represjami wobec przeciwników politycznych Piłsudskiego. W czerwcu 1926 opublikował anonimowo broszurę Zbrodniarze (W.), gdzie potępiał wrogich piłsudczykom generałów i publicystów (Tadeusza Rozwadowskiego, Zagórskiego, Michała Żymierskiego, Bolesława Jaźwińskiego, Edwarda Ligockiego i Adama Nowickiego). W sierpniu t.r. w artykule Administracja polityczna („Głos Prawdy” nr 37) domagał się «oczyszczenia administracji politycznej z elementów przegniłych moralnie, niedołężnych i politycznie wrogich». We wrześniu wraz z zespołem korespondentów „Głosu Prawdy” wyjechał do Genewy na sesję Ligi Narodów. W swej publicystyce poświęcał nadal wiele uwagi sprawom międzynarodowym (stosunkom polsko-niemieckim, polsko-litewskim i polsko-sowieckim, zagadnieniom bezpieczeństwa narodowego i rozbrojenia). Na początku r. 1927 w artykule Poseł Sylwester Wojewódzki w roli nowego Azefa („Głos Prawdy” nr 27) oskarżył Sylwestra Wojewódzkiego, przywódcę komunizującej Niezależnej Partii Chłopskiej (NPCh), o denuncjowanie Oddziałowi II posłów białoruskich oraz o szpiegostwo na rzecz ZSRR. Doprowadziło to do postawienia Wojewódzkiego przed Sądem Marszałkowskim, który w zasadzie nie potwierdził oskarżeń, dało to jednak władzom pretekst do delegalizacji NPCh. S. opowiadał się jednak za legalizacją partii komunistycznej, uważając, że ułatwiłoby to jej zwalczanie. Przed wyborami do warszawskiej rady miejskiej (22 V t.r.) próbował organizować wokół „Głosu Prawdy” ugrupowanie polityczne piłsudczykowskich radykałów, nie przekonał jednak kierownictwa obozu i ostatecznie zrezygnował z wystawienia odrębnej listy.
W marcu 1927 uczestniczył S. w spotkaniu, dotyczącym przyszłych wyborów parlamentarnych, w mieszkaniu prezesa BBWR Walerego Sławka; obok Piłsudskiego wzięli w nim udział Felicjan Sławoj Składkowski, Kazimierz Bartel, Edward Rydz-Śmigły i Aleksander Prystor. Jesienią t.r. włączył „Głos Prawdy” w rozpoczynającą się kampanię wyborczą BBWR, a po wyborach wspierał BBWR i rząd Piłsudskiego („Lewica” przeciw parlamentaryzmowi, 1928 nr 88, Trzy próby Piłsudskiego współpracy z Sejmem, 1928 nr 89). Po dymisji Marszałka (27 VI 1928) ogłosił obszerny z nim wywiad pt. „Dlaczego ustąpiłem ze stanowiska szefa gabinetu” (1928 nr 186). W sierpniu t.r. w głośnym artykule Czy aby właściwa droga? (nr 231) sugerował, że rząd polski nie będzie się przeciwstawiał ewentualnemu Anschlussowi Austrii. Wspierał «pierwszą brygadę gospodarczą» Stefana Starzyńskiego, m.in. w artykułach Ból, który będzie się zwiększał (nr 208) i W okopach walki o program w gospodarstwie narodowym (nr 337). Równocześnie krytykował PPS, m.in. w artykułach Fikcyjne monopole i fałszywe drogi socjalizmu (nr 274) i Dawna frakcja rewolucyjna w PPS działa (nr 290), wspierając rozłamowców Rajmunda Jaworowskiego. Rozczarowany kierunkiem ewolucji swego obozu, wielokrotnie krytykował ziemiaństwo, przemysłowców i Kościół katolicki (proponował m.in. śluby cywilne). Kiedy w tygodniku „Głos Prawdy” (1929 nr z 1 I) w rubryce „Niedyskrecje” zaatakował anonimowo byłego ministra sprawiedliwości Aleksandra Meysztowicza, wywołał tym oburzenie konserwatystów, którzy zagrozili wystąpieniem z BBWR. W konsekwencji 25 I 1929, prawdopodobnie na mocy decyzji Sławka, został odsunięty od redagowania „Głosu Prawdy”. Wyjechał, jak podano «na kurację do Włoch»; nowym redaktorem naczelnym został płk Adam Koc.
Po wypoczynku na Riwierze Francuskiej wrócił S. do Polski na początku maja 1929. T.r. opublikował swą pierwszą książkę: Polska, która idzie (W.). W r. 1930 ukazała się książka Głos Prawdy (W.) oraz dwie obszerne broszury Młodzieży – ciebie bałamucą (W.) i Krwawy, pracowity cud 1920 roku (W.). W swoich pracach próbował S. określić program piłsudczyków: krytykował parlamentaryzm, polemizował z ideami pacyfizmu, bronił interwencjonizmu państwa w gospodarce. Współpracował w tym czasie z „Gazetą Polską” i prasą prowincjonalną. Dn. 1 IV 1931 objął funkcję szefa Komitetu Wydawnictw Związku Strzeleckiego (ZS) oraz redaktora „Strzelca” i „Pracy Strzeleckiej”. Dn. 16 III 1932, dzięki protekcji gen. Rydza-Śmigłego, został p.o. prezesem ZS. Dążył do przekształcenia ZS w polityczną organizację ideowo-wychowawczą, ale spotkało się to z krytyką działaczy i 3 VII 1932 na IX Walnym Zjeździe ZS złożył dymisję. Objął wówczas prezesurę Rady Wychowania Obywatelskiego ZS, lecz nie wykazał w niej większej aktywności; 26 II 1933 zrezygnował z tej funkcji. W dn. 20 VI – 1 VII 1932 uczestniczył w zorganizowanej przez Sławka poufnej konferencji konstytucyjnej piłsudczyków.
W listopadzie 1932, po przejęciu „Kuriera Porannego” przez Stołeczną Spółkę Wydawniczą (w jej skład wchodzili m.in. bliski piłsudczykom Wincenty Rzymowski oraz wdowa po Hołówce, Janina), S. został jego redaktorem naczelnym, na co miały wpłynąć przyjaźń i protekcja ministra spraw wewnętrznych płk. Bronisława Pierackiego. Już w pierwszym, wyznaczającym kierunek nowej redakcji artykule Wśród cierpień prostego człowieka (1932 nr 323), domagał się rozwiązywania problemów socjalnych i krytykował doktryny, wyrastające ze światopoglądu materialistycznego. Wiele miejsca poświęcał polityce zagranicznej (dojście do władzy A. Hitlera, Pakt Czterech i in.) oraz problemom społeczno-gospodarczym w dobie wielkiego kryzysu. Początkowo sceptyczny wobec polityki «New Deal» w USA, dostrzegł niebawem jej pozytywne strony (Już trzeba iść naprzód, 1933 nr 290). W r. 1933 publikował artykuły krytykujące antysemityzm, m.in. uchwały Rady Naczelnej Stronnictwa Narodowego i «numerus clausus» (Nowa porcja szkodliwych głupstw, nr 170, Idźcie się chłopcy uczyć!, nr 63, Nasza młodzież i antysemityzm endecki, nr 172). Potępiając dyktatury i systemy totalitarne, dowodził jednocześnie, że piłsudczycy, przeciwstawiając się zarówno dyktaturze, jak i liberalnej demokracji, wprowadzili nowy model sprawowania władzy (Groźna fala odwetu, 1933 nr 199), a ich rządy gwarantują obronę demokracji parlamentarnej przed zagrożeniami ze strony totalitaryzmów. S. wydobył dziennik z kryzysu, zwiększył jego nakład i objętość, poszerzył zakres tematyczny. Do „Kuriera” pod jego kierownictwem pisywali ludzie o zróżnicowanych przekonaniach, m.in. Tadeusz Żeleński (Boy), Pola Gojawiczyńska, Witold Gombrowicz, Kazimiera Iłłakowiczówna, Karol Irzykowski, Jalu Kurek, Julian Tuwim, Tadeusz Breza. Wg wspomnień współpracowników (J. Brodzki, M. J. Wielopolska) S. był niezwykle pracowity i całkowicie oddany pracy redakcyjnej. Nadal jednak zajmował się bieżącą działalnością polityczną; w listopadzie t.r., obok ministra spraw zagranicznych Józefa Becka oraz Ignacego Matuszewskiego i Miedzińskiego uczestniczył w rozmowach z posłem sowieckim w Warszawie W. Antonowem-Owsiejenką, których celem było przekonanie ZSRR, że przyszły układ polsko-niemiecki nie zaszkodzi stosunkom Polski ze wschodnim sąsiadem. W artykule Polityczne konsekwencje zabójstwa Bronisława Pierackiego (1934 nr 168) w sposób ostrożny zaaprobował pomysł utworzenia «obozów izolacyjnych». Zarazem w następstwie tego wydarzenia złagodził ton wystąpień wobec lewicy, zaostrzył natomiast konflikt z konserwatystami i popierał ludowców gotowych współpracować z piłsudczykami (przyszłych rozłamowców ze Stronnictwa Ludowego w r. 1935). Zaangażował się też w tym czasie w obronę praw dzieci, występując przeciw karom cielesnym (m.in. Rodzice i nauczyciele muszą zabrać głos. Dzieci bywają bite w szkole przez nauczycieli, 1934 nr 318, Czy to jest złe, 1934 nr 333). Artykuły te wywołały liczne polemiki prasowe, S. był atakowany przez prasę endecką, socjalistyczną i piłsudczykowską „Gazetę Polską”.
Po śmierci Piłsudskiego wszedł S. w czerwcu 1935 w skład Wydz. Wykonawczego Naczelnego Komitetu Uczczenia Pamięci marsz. Piłsudskiego. Został w tym czasie doradcą politycznym Rydza-Śmigłego. W okresie tzw. dekompozycji obozu sanacyjnego brał udział w zakulisowych rozgrywkach; zwalczał premiera Sławka (pamiętając mu usunięcie z „Głosu Prawdy”), natomiast w „Kurierze Porannym” popularyzował sylwetkę Rydza-Śmigłego. Opowiadał się nadal za etatystyczną wizją państwa i radykalnymi reformami społeczno-gospodarczymi. Dn. 8 IX t.r. został obrany posłem na Sejm z okręgu wyborczego nr 4 w Warszawie. Był członkiem sejmowych komisji spraw zagranicznych i oświaty oraz wiceprzewodniczącym Stołecznej Grupy Regionalnej. Po dymisji Sławka i rozwiązaniu BBWR w październiku t.r. zaczęto go stopniowo uważać za ideologa tworzącej się grupy «generalskiej», skupionej wokół Rydza-Śmigłego, a rywalizującej z grupą «zamkową» prezydenta Ignacego Mościckiego. W październiku t.r. został powołany do komisji niestałej do rozpatrzenia projektu ustawy o upoważnieniu prezydenta RP do wydawania dekretów (ponownie został do niej powołany w marcu 1936). W artykule w „Kurierze Porannym” (1935 nr 281) Doktryny a rzeczywistość zaatakował Matuszewskiego, czołowego publicystę „Gazety Polskiej”, a pośrednio także politykę gospodarczą sanacji w dobie wielkiego kryzysu. Ostra polemika obu publicystów doprowadziła do konfliktu między dwoma organami piłsudczykowskimi: „Gazetą Polską” i „Kurierem Porannym”. Rola polityczna S-ego wzrosła w okresie rządu gabinetu Mariana Zyndrama-Kościałkowskiego (13 X 1935 – 15 V 1936), m.in. w grudniu 1935 przyczynił się prawdopodobnie do poufnego porozumienia Mościckiego z Rydzem-Śmigłym. S., obok Tadeusza Kasprzyckiego, Józefa Kordiana-Zamorskiego i Miedzińskiego, należał wówczas do ścisłego grona współpracowników Rydza-Śmigłego. Szczególnie przed XIII Walnym Zjazdem Delegatów ZLP (24 V 1936) propagował na łamach „Kuriera Porannego” Rydza-Śmigłego jako przywódcę politycznego i wojskowego (m.in. Funkcja Naczelnego Wodza w życiu państwa, 1936 nr 133).
Dn. 27 V 1936 premier Sławoj Składkowski powierzył S-emu kierownictwo rządowej działalności propagandowej; nie pełniąc żadnej funkcji w rządzie, otrzymał kompetencje ministerialne, sam uważał się za «ministra bez tytułu» i ministrem nazywali go urzędnicy państwowi. W czerwcu t.r. dwukrotnie przyjął dyrektora generalnego Polskiego Związku Wydawców Dzienników i Czasopism Stanisława Kauzika, przedstawiającego mu postulaty prasy wobec rządu. Działalność S-ego na nowym stanowisku budziła wiele zastrzeżeń prasy opozycyjnej, głównie konserwatywnej („Czas”, „Słowo”, „Depesza”). Dn. 17 VI, w trakcie sejmowej debaty w sprawie pełnomocnictw dla rządu, wygłosił wyjątkowo długie przemówienie. Poruszał głównie problemy polityki państwowej, m.in. apelował o skupienie społeczeństwa wokół osoby Rydza-Śmigłego; przemówienie zostało odczytane jako swoiste exposé obozu rządowego. Usiłując pozyskać ludowców dla sanacji, zainspirował 29 VI udział Rydza-Śmigłego w uroczystościach chłopskich w Nowosielcach koło Przeworska. Po fiasku tego przedsięwzięcia w artykule Żałosna próba słabych sił („Kur. Poranny” 1936 nr 230) zarzucił przywódcom SL anarchizowanie chłopów przeciw państwu. S., który przez wiele lat zmagał się z gruźlicą płuc i chorobą serca, przebywał latem 1936 w sanatorium w Otwocku. Po powrocie do Warszawy ogłosił w sierpniu artykuł Pourlopowe refleksje (nr 229), gdzie niezwykle ostro zaatakował prasę konserwatywną, głównie „Czas”; wywołał tym gorącą polemikę, a Wydz. Wykonawczy Zarządu Związku Dziennikarzy RP uznał jego wystąpienie za krzywdzące i wezwał Syndykat Dziennikarzy Warszawskich do postawienia go przed sądem dziennikarskim.
S. był jednym z wybitniejszych publicystów Polski międzywojennej. Ogłosił ponad tysiąc artykułów, wydał pięć książek i broszur. Wyróżniał się temperamentem i talentem polemicznym oraz umiejętnością analizy politycznej, zwłaszcza w zakresie zagadnień międzynarodowych. Bardziej jednak zwracała uwagę jego bezwzględność wobec przeciwników oraz uwikłanie w liczne skandale. Nawet we własnym obozie politycznym był uważany za osobę kontrowersyjną. Przeciwnicy porównywali go do Samuela Łaszcza, zwolennicy dostrzegali w nim «profil wspaniałego [...] zagończyka», a w jego publicystyce «żar pism Maurycego Mochnackiego» (J. Wołoszynowski). Dn. 5 XI 1935 otrzymał S. Złoty Wawrzyn Akademicki PAL. W l. 1935–6 był uważany za «szarą eminencję» sanacji, lecz opinie o jego roli były często przesadzone. Dn. 20 VIII 1936 wyjechał do Paryża w związku z przygotowaniami do wizyty Rydza-Śmigłego, ale ciężko chory, w przygotowaniach tych nie wziął już udziału. Zmarł 26 VIII 1936 w Paryżu; 28 VIII w kościele polskim przy ul. St. Honoré odprawiono mszę żałobną. Dn. 1 IX został uroczyście pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie; płytę nagrobną z napisem «Wierny żołnierz swego wodza» zaprojektował Wojciech Jastrzębowski. Oprócz Virtuti Militari był S. odznaczony Krzyżem Walecznych (dwukrotnie), Krzyżem Niepodległości (1931), Górnośląską Wstęgą Zasługi i Orderem Korony Rumuńskiej III kl., a pośmiertnie Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
S. ożenił się w r. 1927 z Marią z Collonna-Walewskich (zob. Stpiczyńska Maria), z którą rozwiódł się prawdopodobnie w r. 1933. Następnie poślubił Halinę z Łabędzkich 1.v. Rzewuską, aktorkę filmową, później urzędniczkę «Orbisu». Oba małżeństwa były bezdzietne.
Fot. w Arch. Dok. Mechan., sygn. I–K–959; Karykatury w: „Cyrulik Warsz.” 1927 nr 48, 1928 nr 3, 10; – Album-Skorowidz Senatu i Sejmu 1935–40, (fot.); Cmentarz komunalny Powązki dawny Wojskowy w Warszawie, W. 1989; Enc. powstań śląskich; Kto był kim w Drugiej RP?, (fot.); Łoza, Czy wiesz, kto to jest?, (fot.); Maśnicki J., Stepan K., Pleograf, Kr. 1996; Słown. Artystów Pol., III 267; Zieleniewski, Sejm i Senat 1935–40, (fot.); – Chojnowski A., Piłsudczycy u władzy, Wr. 1986; Cichoracki P., Legenda i polityka. Kształtowanie się wizerunku marszałka J. Piłsudskiego w świadomości zbiorowej społeczeństwa polskiego w latach 1918–1939, Kr. 2005; Cieślikowski Z., Tajemnice śledztwa KO 1042/27, W. 1997; Długajczyk E., Górny Śląsk po powstaniach i plebiscycie, Kat. 1977; tenże, Wywiad polski na Górnym Śląsku 1919–1922, Kat. 2001; Drymmer W.T., W służbie Polsce, W. 1998; Falęcki T., Powstańcy śląscy 1921–1939, W. 1990; Garlicki A., Józef Piłsudski 1867–1935, W. 1990; tenże, Przewrót majowy, W. 1987; Hass L., Masoneria polska XX wieku, W. 1996 s. 256; Historia filmu polskiego, Red. J. Toeplitz, W. 1966 I; Jędrzejewicz W., Kronika życia Józefa Piłsudskiego 1867–1935, Londyn 1981 II; Katelbach T., Strajk akademicki w Warszawie 1917, W. 1938 s. 18, 33, 40, 115–18; Kawalec K., Spadkobiercy niepokornych. Dzieje polskiej myśli politycznej 1918–1939, Wr. 2000; Kossewska E., Związek Legionistów Polskich 1922–1939, W. 2003; Kwiatek A., Spór o kierunek działań narodowych na Górnym Śląsku (1918–1921), Opole 1991; Leżeński C., Kwatera 139. Opowieść o marszałku Rydzu-Śmigłym, L. 1989 I–II; Malczewska-Pawelec D., Bogusław Miedziński (1891–1972). Polityk i publicysta, Ł. 2002; Micewski A., W cieniu marszałka Piłsudskiego, W. 1969; tenże, Z geografii politycznej II Rzeczypospolitej, Kr. 1966; Nałęcz D., Belwederski zagończyk (Wojciech Stpiczyński), „Kwart. Hist. Prasy Pol.” R. 31: 1992 nr 3–4 s. 126–35; taż, Sen o władzy, W. 1994; Notkowski A., Prasa w systemie propagandy rządowej w Polsce 1926–1939, W. 1987; Nowakowski J. M., Wojciech Stpiczyński, „Stolica” 1982 nr 40 s. 10–11; Paczkowski A., Prasa codzienna Warszawy w latach 1918–1939, W. 1983; tenże, Prasa polska w latach 1918–1939, W. 1980; Paruch W., Myśl polityczna obozu piłsudczykowskiego 1926–1939, L. 2005; Pietrzak J., Działalność Wojciecha Stpiczyńskiego w okresie powstań śląskich, w: Nie tylko o Korfantym, Red. Z. Kapała, Bytom 2000 s. 195–218; tenże, Radykalny piłsudczyk. Biografia Wojciecha Stpiczyńskiego, W. 2001 (bibliogr. prac S-ego, fot.); Pietrzak M., Reglamentacja wolności prasy w Polsce (1918–1939), W. 1963; Pobóg-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna Polski, 1914–1939, Gd. 1990 II; Pomarański S., Zarys historii wojennej 36 pułku piechoty Legii Akademickiej, W. 1931 s. 29 (fot.); Ryżewski W., Trzecie powstanie śląskie 1921, W. 1977; Sioma M., Sławoj Felicjan Składkowski (1885–1962). Żołnierz i polityk, L. 2005; Wandycz P., Z Piłsudskim i Sikorskim. August Zaleski minister spraw zagranicznych w latach 1926–1932 i 1939–1941, W. 1999; Zarzycka Z., Polskie działania specjalne na Górnym Śląsku 1919–1921, W. 1989 (fot.); – Arciszewski F. A., Patrząc krytycznie, Londyn 1972; Diariusz i teki Jana Szembeka (1935–1945), Londyn 1965 II; Gruber H., Wspomnienia i uwagi, Londyn 1968; Grzędziński J., Maj 1926, Paryż 1965 s. 11, 63–5, 74; Hrabyk K., Wspomnienia, „Roczn. Hist. Czasopiśm. Pol.” R. 11: 1972 z. 2 s. 283–5; Katelbach T., Spowiedź pokolenia, Gd. 2001; Komunikaty informacyjne Komisariatu Rządu na m.st. Warszawę, W. 1991–4 I–III; Lam S., Życie wśród wielu, W. 1968; Ligocki E., Dialog z przeszłością, W. 1970; [tenże] Młot J., Ryzykanci, P. 1926; Łukasiewicz J., Dyplomata w Paryżu, Londyn 1989; Nałkowska Z., Dzienniki, W. 1980–8 III–IV; Nie szablą lecz piórem, Red. D. Nałęcz, W. 1993 s. 56–67, 228–31; Okręt L., Między życiem a sądem, W. [1937] s. 131–4; Protokoły posiedzeń Naczelnej Rady Ludowej na Górnym Śląsku. Teksty źródłowe (1921–1922), Oprac. E. Długajczyk, Opole 1977; Rocznik oficerski, W. 1923; Romeyko M., Przed i po maju, W. 1985; Rząd Chjeno-Piasta przed sądem, W. 1924; Singer B., Od Witosa do Sławka, W. 1990 s. 64–6, 215–18, 289–90; Sylwester Wojewódzki przed sądem Marszałkowskim, Oprac. J. Kochanowski, S. Rudnicki, W. 1997; Świtalski K., Diariusz 1919–1935, Oprac. A. Garlicki, R. Świętek, W. 1992; [Wielopolska M. J.] M. J. W., Wojciech Stpiczyński, w: „Kurier Poranny”. Wydanie jubileuszowe, W. 1939; – „Kur. Poranny” 1936 nr 238 (fot.), nr 239–242, 244 (fot.), 1937 nr 236 (T. Breza); „Monitor Pol.” 1936 nr 198–201, 233; „Nasz Przegl.” 1936 nr 253 (N. Szwalbe); „Polska Zbrojna” 1936 nr 235 (fot.), nr 237 (J. Wołoszynowski, fot.); „Słowo” 1936 nr 235 (S. Cat-Mackiewicz); „Słowo” (Paryż) 1940 nr 12, 20 (Cat-Mackiewicz); „Strzelec” 1936 nr 35 (fot.); „Wiad. Liter.” 1936 nr 39 (E. Breiter); – B. Ossol.: rkp. 11/80 (papiery M. Stpiczyńskiej); CAW: Akta personalne S-ego, sygn. 5776, zespół Krzyża VM, sygn. 78–7542 (fot.); Centr. B. Wojsk. w W.: rkp. 54 (koresp. S-ego z r. 1921); – Mater. Red. PSB: Życiorys S-ego z r. 2000 (oprac. P. Stawecki) oraz kserokopie dok. z CAW.
Jacek Pietrzak